Atatürkçü Düşünce Derneği (ADD) Alanya Şube Başkanı Zuhal Sirkeli, Köy Enstitüleri’nin tam bağımsızlık ilkesinin bölünmez bir parçası olan eğitimde ve kültürde bağımsızlığın gerçek örneklerinden biri olduğunu söyledi. Sirkeli, “29 Ekim 1923 günü Cumhuriyet idaresinin bulduğu ilkokuldan üniversiteye toplam 347 bin 821 öğrenci (nüfusun ancak yüzde 2,8’i) ve çoğunluğu asker ve sivil bürokratlar olan yüzde 3,5 okur-yazar idi. Bu vahim eğitimsizlik sorunu en ivedi konuydu.
Harf Devrimi ile uygulamaya konulan Millet Mektepleri kısa vadeli çözümdü. Cehaletin esas kaynağı ulusun yüzde 85’inin yaşadığı kırsal kesimdeydi ve ne okul vardı, ne de gönderecek öğretmen. Çözüm Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ile İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç’un yarattıkları Köy Enstitüleri ile bulundu. Dünyada eşi, benzeri görülmemişti. Tamamen yerli ve milliydi. Atatürk’ün 1936’da askerliğini çavuş ve onbaşı olarak yapmış gençlerle başlattığı Köy Eğitmenleri atılımının devamı olan Köy Enstitüleri, üretilen “Eğitim içinde iş, iş içinde eğitim” modeli ile “Okul yapan okullar” olmak üzere açıldı.
Yoksul köy çocukları, hem kız erkek birlikte eğitim görme, kardeşçe beraber yaşama kültürüyle, hem kendi binasını, çatısını, sırasını yapma becerisiyle, hem bilimsel bilgiyle, hem edebiyat ve sanatla, hem de kırsal kesimin gereksinimi olan tarım, hayvancılık, demircilik, inşaatçılık, marangozluk, arıcılık, balıkçılık ve benzeri pratik bilgilerle donatılıyordu. Her öğrencinin yılda en az 25 klasik roman okuması ve bir enstrüman çalması zorunluydu. Yetiştirilen bu öğretmen ordusu bir yandan aydınlanma ateşini Anadolu’ya yaydılar.
Bir yandan öğrencileriyle birlikte okullarını, su yollarını, elektrik santrallarını, ahırlarını inşa ettiler, tarlalarını ekip biçtiler, bir yandan da verdikleri teorik ve pratik bilgilerle köylüyü eğittiler. Köy Enstitüleri 17 Nisan 1940 tarihli 3803 sayılı yasa ile yaşam buldu. 1948 yılına kadar yurdun her bölgesinde 21 enstitü açıldı. Yöresine göre her birinin tarlaları, bağları, bahçeleri, arı kovanları, bağcılık, balıkçılık malzemeleri, kümesleri, ahırları, besi hayvanları, atölyeleri, laboratuvarları vardı.
Derslerin yarısı teorik, diğer yarısı uygulamalıydı. Köy Enstitüleri 1946'da Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in görevden alınması ile ağır darbe yedi. Yerine getirilen Reşat Şemsettin Sirer tarafından önce haftalık öğrenci-öğretmen değerlendirme toplantıları ve uygulamalı dersler kaldırıldı. Ardından Köy Öğretmen Okullarına dönüştürülen bu irfan yuvaları Demokrat Parti iktidarında, 27 Ocak 1954 tarihinde kapatıldı.
1940’dan 1954 yılına kadar Köy Enstitüleri’nden; bin 398’i kız, 15 bin 943’ü erkek, toplam 17 bin 341 öğretmen mezun oldu. Ayrıca 1936-1947 yılları arasında faaliyet gösteren eğitmen kurslarından 8 bin 675 eğitmen, sağlık bölümlerinden de bin 248 sağlık memuru mezun edildi. Köy Enstitüleri ilk günden itibaren şeriatçı yobaz çevreler ile toprak ağaları tarafından hedef alınarak “Kız ve erkek bir arada okumak ahlaksızlıktır”, “Bu okullarda verilen eğitim dinimize aykırıdır”, “Bunlar komünist yetiştiren fuhuş yuvalarıdır” gibi yalanlarla karalandı.
Halkı cahil bırakıp biat kültürüne tutsak ederek emek sömürülerini sürdürmek isteyen -örnekleri bugün de görülen- akıl ve bilim düşmanı bu güruh yazık ki, sonunda amacına ulaştı, enstitüler yok edildi. Günümüz Kemalist devrimcilerinin en önemli görevlerden biri de bu özgün eğitim modelini çağımız koşullarına uyarlayarak yeniden hayata geçirmek olmalıdır. ADD Alanya Şubesi olarak, kuruluşlarının 84. yılında Köy Enstitüleri’nin fikir babası Büyük Atatürk’ü, dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’yü, kurucuları Hasan Âli Yücel ve Tonguç Baba’yı, Köy Enstitülü sevgili öğretmenlerimizi rahmet, minnet ve şükranla anıyoruz” dedi.
|
